Dat gezondheid belangrijk is, daarvan zijn wij allemaal overtuigd. Maar hoe een verandering in leefstijl precies van invloed is op verschillende gezondheidsuitkomsten is nog vrij onduidelijk. Psychiater in opleiding en onderzoeker Lydia Pieters heeft er onderzoek naar gedaan door middel van een netwerkanalyse.
Multidisciplinaire leefstijlinterventie & Ernstige Psychiatrische Aandoeningen
Mensen met ernstige psychiatrische aandoeningen (EPA) hebben een lagere leeftijdsverwachting vergeleken met mensen zonder deze aandoeningen. Dit is grotendeels verklaarbaar doordat zij een slechte cardiometabole gezondheid hebben. Dat wil zeggen: ze hebben meer last van hart- en vaatziektes, suikerziekte, obesitas etc. Aanpassingen in leefstijl zoals sporten en gezond eten dragen veel bij aan een goede gezondheid.
Uitdaging
Het blijft een uitdaging om ongezonde leefstijlgewoonten (zoals ongezonde voeding, roken en inactiviteit) van mensen met de indicatie EPA te verbeteren. Voor dit onderzoek is een Multidisciplinaire leefstijlinterventie getest bij 106 mensen met een psychotische of persoonlijkheidsstoornis. Dit onderzoek is overigens niet te verwarren met de recente metingen van het leefstijlonderzoek. Dat is een voorloper geweest van het huidige onderzoek. Het doel van de multidisciplinaire leefstijlinterventie was het verbeteren van de algehele leefstijl. Met onder andere meer bewegen, een goede dag structuur, deelname aan activiteiten en gezonder eten. Met speciale meetapparatuur is de hoeveelheid beweging en andere factoren zoals bloeddruk en buikomvang gemeten.
Interventie bekijken in een netwerk
Lydia: ”Verbanden in gezondheid zijn complex. En vaak worden deze apart van elkaar onderzocht. Door meerdere factoren en verbanden samen te analyseren krijg je een beter beeld wat er gebeurt met een leefstijlinterventie. Je kijkt naar het grotere geheel. Daarbij geeft een netwerkanalyse ook visueel een goede weergave van de onderlinge samenhang en het ziet er ook nog eens mooi uit.”
Met een netwerkanalyse kijk je naar allerlei factoren die invloed op elkaar hebben door de verschillende factoren tegelijkertijd te analyseren. In plaats van te kijken naar een éénrichtingsverband (bijvoorbeeld het effect van sport op gewicht), kijk je naar hoe allerlei factoren invloed op elkaar hebben en hoe deze onderling samenhangen (bijvoorbeeld de samenhang tussen sport, gewicht en stemming). Hierdoor kom je juist beter te weten welke factoren en verbanden belangrijk zijn.
‘Het uitvragen van de leefstijl van iemand is ontzettend belangrijk en wordt vaak over het hoofd gezien’
Leefstijl centraal in een netwerk: een direct effect op symptomen en medicatiegebruik
De resultaten tonen aan dat een leefstijlinterventie direct impact heeft op de gezondheid van de deelnemers. In de afbeelding bij dit artikel zie je het resultaat van de netwerkanalyse.
Het vierkante vakje ‘MULTI’ is de leefstijlinterventie. De afkortingen in de cirkels zijn de (veranderingen in de) uitkomstmaten. Het rondje PMed is bijvoorbeeld de verandering in medicatiegebruik. Alle rondjes in het netwerk zijn de factoren die worden onderzocht. De rode lijnen laten een negatief verband zien en de blauwe lijnen een positief verband. Hoe dikker de lijn, hoe sterker het verband tussen de twee factoren. Zo kun je zien dat de leefstijlinterventie een direct effect heeft op een afname van (negatieve) symptomen, een toename in fysieke activiteit, een afname in medicatiegebruik, een verbetering in sociaal functioneren en een afname van de buikomvang.
Er zijn ook lijnen tussen de verschillende factoren (rondjes) te zien. Dit zijn mogelijk indirecte effecten van de leefstijlinterventie. Zo heeft de leefstijlinterventie een direct effect op de afname van de buikomvang en hangt de afname van de buikomvang weer samen met een verbetering in cholesterol. Het netwerk laat dus ook zien hoe verschillende gezondheidsuitkomsten met elkaar samenhangen.
Maak leefstijl bespreekbaar
Dit onderzoek laat opnieuw het positieve effect zien van een leefstijlinterventie op gezondheidsuitkomsten. Lydia: ”Het onderstreept het belang van leefstijl en het evalueren van de gezondheid. Ik denk dat we nog meer aandacht mogen schenken aan de verbetering van de lichamelijke gezondheid, want juist die is vaak slecht bij mensen met EPA.
Het begint met het bespreekbaar maken. Vraag bijvoorbeeld aan iemand ‘wat doe je nu eigenlijk op een dag?’ Het uitvragen van de leefstijl van iemand is ontzettend belangrijk en wordt vaak over het hoofd gezien. Als behandelaar heb je een belangrijke rol in het in kaart brengen en verbeteren van de lichamelijke gezondheid van de cliënt.” Door in vervolgonderzoek grotere groepen mensen te onderzoeken, kunnen er nog meer belangrijke factoren worden onderzocht. Hierdoor ontstaat er steeds meer inzicht in hoe verschillende gezondheidsuitkomsten samenhangen in een verandering in leefstijl. Dit is van belang voor de ontwikkeling van meer effectieve interventies.
Promotietraject
Naast het afronden van haar opleiding tot psychiater, is dit onderzoek ook onderdeel van de laatste fase van Lydia’s promotietraject naar bewegingsstoornissen en fysieke activiteit bij mensen met een psychotische stoornis. Lydia: “Ik vind het leuk om zowel klinisch als wetenschappelijk bezig te zijn. Door ook bezig te zijn met onderzoek, verbeter je ook je klinische perspectief. Je weet wat meer achtergrondinformatie en begrijpt wetenschappelijke literatuur beter. Het zorgt ervoor dat je op een andere manier nadenkt over de kliniek.”