Soms leidt een psychische aandoening ertoe dat iemand een ernstig nadeel vormt voor zichzelf of de anderen om hem heen.

In deze situatie is goede zorg van groot belang om deze persoon, maar ook zijn omgeving te beschermen. De meeste mensen willen zelf behandeling, maar soms verzet iemand zich hiertegen.

Een rechter of burgemeester kan ervoor kiezen om deze zorg dan toch verplicht op te leggen. Dit kan alleen gebeuren als de veiligheid van de persoon en/of de omgeving in gevaar komt. Verplichte zorg wordt pas ingezet als het écht niet anders kan.

De overheid heeft regels gemaakt voor verplichte zorg. Deze staan beschreven in de Wet verplichte ggz (Wvggz). GGz Centraal is verplicht zich aan deze regels te houden.

Opleggen van verplichte zorg

Er zijn twee manieren waarop deze verplichte zorg kan worden opgelegd:

  • met een crisismaatregel of
  • met een zorgmachtiging (zie animatiefilmpje hiernaast)

Achtergrondinformatie

De burgemeester kan besluiten dat verplichte zorg moet worden toegepast in een crisissituatie. Dit gebeurt wanneer er onmiddellijk ingegrepen moet worden vanwege het gevaar voor de persoon zelf en/of diens omgeving. De burgemeester kan besluiten om een crisismaatregel op te leggen na het advies van een onafhankelijke psychiater. Deze psychiater is niet betrokken bij de behandeling. Ook moet de burgemeester de persoon die mogelijk een crisismaatregel krijgt de gelegenheid geven om zijn verhaal te doen. Dit wordt ook wel het ‘horen’ genoemd.

Een crisismaatregel duurt drie dagen en kan door een rechter verlengd worden met maximaal drie weken. Dit beslist de rechter tijdens een zitting. Tijdens deze hoorzitting mogen betrokkenen hun verhaal vertellen. Ook de zorgaanbieder die de zorg gaat verlenen kan worden gehoord. Voor deze hoorzitting wordt een advocaat toegewezen die erop let dat de regels goed nageleefd worden. De cliënt mag (juridisch) advies inwinnen bij de patiëntenvertrouwenspersoon (PVP).

Als er verplichte zorg nodig is, maar geen sprake is van acute crisis, dan gaat dit via een zorgmachtiging.

Voor een zorgmachtiging is een zorgplan nodig. In dit zorgplan wordt door de behandelaar opgeschreven welke verplichte zorg nodig is en welke verplichte zorg bij de situatie van de cliënt past. De cliënt mag zelf aangeven waar zijn/haar voorkeur naar uitgaat, en ook familie en naasten die voor de cliënt belangrijk zijn mogen aangeven wat zij van de situatie vinden.
De behandelaar mag ook overleggen met andere hulpverleners die bij de cliënt betrokken zijn, bijvoorbeeld de huisarts.
Voor de zorgmachtiging is bovendien een medische verklaring nodig van een psychiater die niet bij de behandeling betrokken is.

Aan het begin van het proces krijgt de cliënt een advocaat toegewezen. Deze advocaat ziet erop toe dat alles volgens de regels verloopt. Daarnaast kan de cliënt advies en bijstand vragen aan de patiëntenvertrouwenspersoon (PVP).
Voordat een zorgmachtiging wordt afgegeven, zal een rechter tijdens een zitting met de cliënt en anderen praten over de situatie en de stukken. Na de zitting neemt de rechter een besluit. In de zorgmachtiging staat precies beschreven welke verplichte zorg mag worden verleend en hoe lang de zorgmachtiging duurt.

Het aanvragen van een zorgmachtiging kan een paar weken in beslag nemen. In deze periode wordt de cliënt op de hoogte gehouden door de eigen behandelaar, de geneesheer-directeur van GGz Centraal en de Officier van Justitie.

De cliënt mag een eigen plan van aanpak maken om de situatie te verbeteren en te voorkomen dat er ernstig nadeel ontstaat voor zichzelf of anderen. De cliënt mag zich hierbij laten helpen door familie, vrijwilligers, de PVP of de behandelaar. De geneesheer-directeur beoordeelt of de vrijwillige zorg in dit plan genoeg is om het ernstig nadeel te stoppen of te voorkomen. Als de cliënt een goed eigen plan maakt, kan het zijn dat verplichte zorg toch niet nodig is.

Verplichte zorg kan op verschillende plekken plaatsvinden: thuis, in een psychiatrisch ziekenhuis, een verslavingskliniek of bijvoorbeeld op de polikliniek. Verplichte zorg kan inhouden dat de cliënt verplicht medicatie moet innemen, begeleidingsafspraken moet nakomen of moet worden opgenomen. Verplichte zorg thuis kan alleen als dit veilig kan voor de cliënt, zijn omgeving en de hulpverleners.

De behandelaar bespreekt met de cliënt wat de inhoud is van de zorgmachtiging of crisismaatregel. Daarin staat welke zorg van de rechter of burgemeester verplicht is en geaccepteerd moet worden. De behandelaar overlegt regelmatig met de cliënt en eventueel zijn omgeving of de cliënt nog de juiste zorg krijgt. Er wordt zoveel mogelijk rekening gehouden met de voorkeuren van de cliënt. Er wordt alleen verplichte zorg verleend als dat echt nodig is.

De behandelaar is er om de cliënt te ondersteunen bij het herstel. Als de cliënt liever praat met iemand die niet bij de behandeling betrokken is, kan deze terecht bij de PatiëntenVertrouwensPersoon (PVP). De PVP kan informatie geven over de rechten van de cliënt of proberen samen met de cliënt de vragen te beantwoorden.

De PVP is niet in dienst van GGz Centraal, maar van de onafhankelijke Stichting PVP. De PVP doet niets zonder toestemming van de cliënt. De hulp van de PVP is gratis. De cliënt krijgt van de geneesheer-directeur een brief met daarin de contactgegevens van de PVP. Deze zijn ook op de pagina van de PVP op de website van GGz Centraal te vinden.

Lees op deze website meer over klachtrecht binnen de Wvggz.

Ook als mensen ongevraagd zorg van ons krijgen, geldt een eigen risico. Bijvoorbeeld bij een gedwongen opname.

is de cliënt het niet eens met de onvrijwillige zorg die is geleverd? Dan kan hij/zij een klacht indienen bij de Stichting Klachten en Geschillen Zorgverzekeringen (SKGZ). De SKGZ beoordeelt of de zorgverzekeraar terecht de zorg heeft aangemerkt als Zvw-zorg.

De overheid heeft ook een website waar alles terug te vinden is over verplichte zorg, www.dwangindezorg.nl.

Algemene uitleg over de Wet verplichte ggz

For privacy reasons YouTube needs your permission to be loaded.

Uitleg over de zorgmachtiging

For privacy reasons YouTube needs your permission to be loaded.

Meer weten?

Cliënten kunnen voor vragen terecht bij hun behandelaar. De behandelaren helpen graag.  Ook heeft het ministerie van VWS twee informatiebrochures gemaakt voor cliënten die te maken krijgen met verplichte zorg:

Crisismaatregel
> uitgebreide brochure over de crisismaatregel (versie 22 mei 2020)
> verkorte brochure over de crisismaatregel (versie 22 mei 2020)

Zorgmachtiging
> uitgebreide brochure over de zorgmachtiging (versie 22 mei 2020)
> verkorte brochure over de zorgmachtiging (versie 22 mei 2020)