Liefde en geduld. Nergens zomaar heen kunnen. Niets kunnen plannen. Een kleinere wereld. Plotseling ben je mantelzorger van een oudere naaste met een psychiatrische aandoening. De impact van de ziekte van je partner, vader, moeder, opa of oma heeft een enorme invloed op jou en je dagelijks leven.
Hoe kan de ggz-hulpverlener de mantelzorger van zijn cliënt helpen overeind te blijven? GGZ-agoog/sociotherapeut Levine van Zuijdam en ambulant psychiatrisch verpleegkundige Wilma van Dijke weten waarmee. Met PIMM!
Niet de cliënt maar de mantelzorger zelf staat centraal
PIMM staat voor Pakket Interventie Mantelzorg op Maat, legt Wilma uit. Een wetenschappelijk onderbouwde methode bedacht door Marjan Zegwaard. Levine: “Simpel gezegd: een methode waarmee een ggz-hulpverlener de mantelzorger coacht. Het is belangrijk om die mantelzorger te ondersteunen, zodat ie overeind blijft. Dat komt de behandeling en het herstel van de cliënt ten goede.”
Een methode die in de praktijk is geleerd
Wilma en Levine komen zo’n zeven jaar geleden met PIMM op Zon en Schild in aanraking. “Twee collega’s, bekend met de methode, hebben ons getraind. Zij zagen dat er ook aandacht moet zijn voor de mantelzorger. Dat komt het herstelproces van de cliënt ten goede. Zo is het begonnen. Dat was nog in de kliniek op Zon en Schild. We werkten allebei nog in de kliniek”, herinnert Wilma zich. Nu zeven jaar later is de Westsingel in het centrum van Amersfoort de thuisbasis. Hier tref je de afdeling ambulante ouderen psychiatrie. DE PIMM gesprekken voeren wij bij voorkeur op de Westsingel, en als dat niet kan op een andere plek.
Ambulante hulpverlening betekent een groter beroep op de mantelzorger
Thuis bij de cliënt verschuiven de rollen. De mantelverzorger kan overbelast raken. Echtgenoot, kind of naaste krijgt het steeds zwaarder. De methode is bijvoorbeeld belangrijk omdat cliënten en mantelzorgers met ander gedrag gaan oefenen. Het is noodzakelijk om mantelzorgers daarop voor te bereiden. “Dat doen wij door: een luisterend oor te bieden, te informeren en te coachen. Drie in één, eigenlijk!”, benadrukken Wilma en Levine.
Wij luisteren; geven geen adviezen
“We sluiten aan bij wat de mantelverzorger vertelt. Om te zoeken naar de juiste balans tussen draagkracht en draaglast.”, legt Levine uit. Na het startgesprek volgen meerdere coachingsgesprekken. Frequentie en aantal verschilt per mantelzorger. “Bij de intake van de cliënt noemen we PIMM als mogelijkheid voor de mantelzorger.”
“Maar ik ben niet ziek!”
Is wat Wilma en Levine wel eens als reactie krijgen. Levine: “Mantelzorgers zijn meestal niet gewend dat er ook aandacht voor hen is. Wij leggen uit dat de hulp is gebaseerd op een narratieve benadering. Dat wil zeggen: de mantelzorger zelf aan het woord laten. Het verhaal van de mantelzorger staat centraal! Het gaat om hulp bij verdragen, meebewegen en aansluiten.” Bij het intakegesprek van een cliënt kan de mantelzorger nog geen behoefte aan coaching hebben. Maar later kan blijken van wel. Bijvoorbeeld: de partner raakt overbelast. “Wij bieden dan PIMM als mogelijkheid aan”, noemt Wilma enthousiast.
Wat doet het met iemand om mantelzorger te zijn
De coachingsgesprekken kunnen gaan over: eigen kracht, rouw, verlies, andere rol, en het oppakken van het eigen leven. Maar ook psycho-educatie kan onderdeel uitmaken van de coaching. Rouw om het leven wat er nu anders uitziet. Het is voor iedereen anders. Het gaat om je aan te passen aan de nieuwe situatie. Zoals bijvoorbeeld: mobiliteit of verlies van rollen. Bij rollen gaat het om vader of moeder, opa of oma misschien wel werknemer. Psycho-educatie gaat over: informeren over de ziekte; aanleren van zelfmanagement; wat de ziekte met de cliënt en de mantelzorger kan doen.
Je zou iedere mantelzorger PIMM toewensen
“Bij twee op de tien cliënten coachen wij met succes de mantelzorger. Ons streven is om meer te gaan coachen. PIMM lost niet het capaciteitsprobleem in de GGZ op. Het helpt wel om de kwaliteit van zorg te verbeteren. En vermindert tevens risico op afhankelijkheid van de cliënt van louter professionele zorg. De mantelzorger krijgt goede ondersteuning. Het kan bijdragen aan stabiliteit”, weten Levine en Wilma. PIMM betaalt zich terug! Uit onderzoek is gebleken wanneer je de familie ondersteunt het rendement van de behandeling met 65% toeneemt!